تاریخچه تهیه الفبای ناشنوایان در ایران:
ایجاد نوعی الفبای دستی که بتواند برای آموزش کودکان ناشنوا مورد استفاده قرار گیرد همواره مد نظر بوده است. از آنجا که الفباهای نوشتاری متفاوتی وجود دارد ، به همان نسبت انواع مشابهی از الفباهای دستی ناشنوایان در جهان نیز پدید آمده است.
برای آشنایی با جزییات تعداد انبوهی از الفباهای دستی ناشنوایان جهان ، کتاب مجموعه تصاویر الفبا های دستی ناشنوایان نوشته کارمل Carmel به عنوان بهترین منبع شناخته می شود.
در ایران ، اولین تلاش برای ساخت الفبای دستی ناشنوایان توسط جبار باغچه بان برای تعلیم به سه کودک ناشنوای “باغچه اطفال تبریز“ آغاز شده است. در این قسمت به معرفی چند زبان مطرح و فراگیر در ایران می پردازیم.(آموزش زبان ناشنوایان)

1- الفبای گویای باغچه بان
میرزا جبار عسگرزاده به سال ۱۹ اردیبهشت ۱۲۶۴ در شهر ایروان پایتخت کنونی جمهوری ارمنستان به دنیا آمد و جدّش از مردم تبریز یا ارومیه بود. او ابتدا در تبریز کودکستانی را تحت عنوان «باغچه اطفال» دایر کرد و به همان خاطر خود را باغچهبان نامید.
او مدرسه ناشنوایان را در سال ۱۳۰۳ با وجود مخالفتهای زیاد از جمله رئیس فرهنگ وقت دکتر محسنی در تبریز دایر کرد. این کلاس جنب باغچه اطفال باغچهبان در کوچه انجمن در ساختمان معروف به عمارت انجمن تأسیس شد.
آقای جبار باغچه بان بعد از تحقیق و تلاش زیاد ، توانست به اسرار صداهای زبان فارسی آگاه شود و آن را به دو گروه صداهای تنفسی و حنجره ای و هریک از آنها را به دو دسته صداهای امتداد پذیر و غیر امتداد پذیر تقسیم کرد.
این علم مهم و همچنین پی بردن به وجود صداهای مشترک المخرج،
معمای تعلیم و اصلاح تلفظ کودکان ناشنوا را برای باغچه بان حل ساخت.
باغچه بان برای اینکه صدا را برای شاگرد ناشنوایش محسوس کند ،
از حواس بینایی و لامسه اش کمک گرفت و الفبای دستی خود را در سال 1303 ابداع نمود که در نوع خود ، در دنیا کم نظیر است.
چون الفباهای دستی کشورهای مختلف ، اغلب مجموعه ای از علایم قرار دادی برای به یاد آوردن شکل حروف هستند.
یعنی مخترعین این گونه الفباها کوشیده اند تا حد امکان با شکل انگشتان دست “شکل حروف” مورد نظر را نشان دهند.
در حالیکه در الفبای دستی باغچه بان کوشش شده است که “تلفظ هر حرف” با شکل
انگشتان و محل گذاشتن دست بر سینه و یا نگاه داشتن آن در مقابل دهان نشان داده شود.
به زبان بهتر ، الفبای دستی باغچه بان بر اساس “نحوه صدای گفتار” بنا شده است،
نه به “شکل نوشتاری حروف”. در نتیجه ، غالبا آن را “الفبای گویای باغچه بان” می نامند.
الفبای گویای باغچه بان با وجود اینکه در تمام مدارس ناشنوایان ایران به طور وسیع مورد استفاده قرار گرفت،
برای به کارگیری در اشارات فارسی ناشنوایان نواقصی داشت،
چرا که فقط در راستای کمک به گفتار و اصلاح تلفظ تهیه شده است .(آموزش زبان ناشنوایان)
2- الفبای اشاره با دست خانوم جولیا سمیعی
جولیا سمیعی (Julia Ann Oliver Samii)
پس از تاسیس سازمان ملی رفاه ناشنوایان در سال 1350 خورشیدی ،
به استخدام این سازمان در آمد و بعد از مدتی کار با کارمندان ناشنوا
از جمله آقایان رضا قلی شهیدی و کامران رحیمی و محسن لوح موسوی
و همچنین مکاتبه با سازمانهای بین المللی ویژه ناشنوایان و دانشگاههایی که پژوهشهایی
در زبان اشاره ناشنوایان داشتند و در نهایت ، مطالعه رساله ها و کتابهای بسیار در این زمینه ،
خیلی زود و بدرستی متوجه اهمیت مسئله جمع آوری اشارات ناشنوایان و
تدوین فرهنگ زبان اشاره فارسی شد.
در نتیجه ، کمیته پژوهش زبان اشاره فارسی توسط جولیا سمیعی در سازمان ملی رفاه ناشنوایان به سال 1352 شمسی تشکیل شد.(آموزش زبان ناشنوایان)
مهمترین کار جولیا سمیعی
در این دوره کوتاه که با مرگ ناگهانی اش در اثر سقوط هواپیمایش در چهاردهم مرداد 1357 به پایان رسید ، ابداع صفحه 39 کتاب نوشته کارمل Carmel “اولین الفبای اشاره ای فارسی” در سال 1354 بود که آن را Persian Hand Alphabet نامید.

تفاوت الفبای دستی فارسی جولیا سمیعی با الفبای گویای باغچه بان ،
در عدم استفاده از صورت و لب برای ادای حروف الفبای فارسی می باشد بنابر این با سهولت بیشتری به کار برده می شود.
به این ترتیب جولیا سمیعی از این راه ، به غنی سازی فرهنگ و زبان اشاره فارسی یاری رساند.
البته الفبای دستی جولیا سمیعی فقط دارای تصاویر 33 حرف فارسی می باشد که
با این حال ، الفبای دستی مذکور در دبستان ناشنوایان باغچه بان شماره سه
به مدیریت خانم هما خلیلی اصغر زاده به آزمایش گذاشته شد که نتایج آن به گفته ثمینه
دختر جبار باغچه بان چشمگیر تلقی گردیده است اما به علت مرگ نابهنگام و جانگذار جولیا سمیعی
و وقوع انقلاب اسلامی ایران، مجال گسترش در مراکز آموزشی ناشنوایان ایران
را نیافت و به مرور زمان ، کم کم به فراموشی سپرده شد.
مجموعه تصاویر الفبای دستی جولیا سمیعی در آخرین صفحه کتاب الفبای
دستی جولیا سمیعی داستانی به زبان اشاره تحت عنوان “مهمانان ناخوانده” آورده شده است
که سازمان ملی رفاه ناشنوایان در سال 1359 آن را به چاپ رساند. قبل از وقوع انقلاب اسلامی ایران ،
اینگونه الفبای دستی فارسی با کوشش و دلسوزی بی نظیر جولیا سمیعی – زن آمریکایی عاشق ایران –
در کشور های عربی همچون مصر و اُردن مورد پذیرش و استفاده قرار گرفت که باعث افتخاری جامعه ناشنوایان ایران است.(آموزش زبان ناشنوایان)

3- الفبای اشاره ای فارسی خانوم روزیک شهبازیان
به دستور دبیر کل وقت کانون ناشنوایان ایران “محمود پاکزاد”
در سال 1373 خورشیدی کمیته تهیه دومین الفبای دستی فارسی با حضور خانم روزیک شهبازیان
که سمت مشاور عالی دبیر کل کانون را داشت و ناشنوایان تحصیلکرده همچون سید مهدی
ماهباز و حبیب مهدوی نوشهر تشکیل شد و بعد از برگزاری جلسات ،
بالاخره الفبای دستی مذکور تهیه شد که به نام الفبای دستی روزیک شهبازیان
شهرت یافت و دارای تصاویر 38 حرف فارسی می باشد که از نظر تعداد،
نسبت به الفبای دستی جولیا سمیعی کامل تر به نظر می آید.
با این حال ، هفده حروف دیده شده در الفبای روزیک شهبازیان ، یعنی آ ، ب ، ت ، ج ، د ، ر ، ژ ، ف ، ق ، ک ، گ ، ل ، م ، ن ، و ، ه ، ی ؛ به صورت کپی ناشیانه از الفبای دستی آمریکایی گرفته شده است.
صاحب نظران ناشنوایی همچون سید مهدی ماهباز و حبیب مهدوی نوشهر ظاهرا
به خوبی متوجه نبودند که شکل الفبای نوشتاری زبان فارسی با انگلیسی کلا خیلی فرق می کند ،
در نتیجه بهره گیری از الفبای دستی آمریکایی یا انگلیسی ، هیچ کمکی به جز گیجی به ناشنوایان ایران نمی کند.(آموزش زبان ناشنوایان)

مقایسه زبان اشاره روزیک شهبازیان و آمریکایی
نوشته ای که در پایین برگ حاوی تصاویر الفبای دستی روزیک شهبازیان آمده ، تاکید شده است
که فقط برای استفاده افراد ناشنوای بزرگسال در خارج از محیط های آموزشی است ،
لذا استفاده از آن در مراکز آموزشی مجاز نمی باشد.
این نکته به خوبی تفکر پیروان مکتب آموزشی شفاهی را نشان می دهد.
(آموزش زبان ناشنوایان)

4- الفبای اشاره ای فارسی محسن لوح موسوی
عضوهای کمیته پژوهش و توسعه زبان اشاره فارسی دانشگاه علوم بهزیستی
و توانبخشی کشور ایران همچون آقایان محسن لوح موسوی ، مرتضی پیروزی ،
حبیب تهرانی زاده الفبای اشاره فارسی محسن لوح موسوی، رضا محمودی
و خانم ایران بهادری در سال 1375شمسی چون الفبای دستی روزیک شهبازیان را
سودمند به حال ناشنوایان ایران ندیدند و همچنین آن را برای به کارگیری در اشارات فارسی مفید ندانستند ،
به فکر احیای مجدد الفبای اشاره جولیا سمیعی آنهم بعد از بیست سال افتادند
و با ایجاد تغییرات جزیی در چهار حروف الفبایی همچون اَ ، ژ ، ش و ف ، سومین الفبای دستی
فارسی با تصاویر 37 حروف فارسی را تهیه کردند که بعدها در کتاب زبان اشاره فارسی
جلد سوم به سال 1378 شمسی چاپ شد و گاهگاه آن را به نام الفبای دستی محسن موسوی می شناسند ،
چون او برای تهیه آن زحمات زیادی محتمل شده است. دلیل اصلی تغییرات
ایجاد شده در الفبای دستی جولیا سمیعی به ” افزایش کارایی و سهولت
به کار گیری آن در اشارات فارسی به همراه رعایت ضوابط علمی ” بر می گردد.(آموزش زبان ناشنوایان)

تغییرات صورت گرفته عبارتند از :
- برای حرف الفبایی اَ ، از علامت اشاره ای فتحه استفاده شده که در الفبای دستی جولیا سمیعی وجود نداشت.
- برای حرف الفبایی ژ ، از علامت اشاره ای سه نقطه بودن استفاده شده که براحتی قابل اجرا است. در حالی که در الفبای دستی جولیا سمیعی ، جهت نوک انگشت را به طرف زمین بر می گرداند که نوعی نقص ضوابط علمی حاکم بر الفبای دستی است.
- برای حرف الفبایی ش ، ضوابط میان دو حرف الفبایی س و ش به خوبی رعایت شده است. در صورتی که در الفبای دستی جولیا سمیعی ، کف دست را به طرف بالا بر می گرداند که اجرای آن راحت نیست.
- برای حرف الفبایی ف ، علامت اشاره ای آن به خوبی شکل نوشتاری ف را نشان می دهد. در حالی که الفبای دستی جولیا سمیعی فاقد چنین امتیازی است. محسن موسوی و همکارانش ضمن احیای مجدد الفبای دستی جولیا سمیعی ، آن را به تکامل هر چه بیشتر رساندند . در نتیجه ، محسن موسوی موفق شد چند ابتکار فراموش نشدنی در حوزه زبان اشاره فارسی به ویژه گرامر (دستور زبان) با رعایت قاعده حاکم بر الفبای دستی خویش انجام بدهد ، از جمله: اشارات رنگهای مختلف و اشارات ماههای شمسی ؛ که نشان دهنده برتری آشکار الفبای دستی محسن موسوی نسبت به الفباهای دستی پیشین همچون باغچه بان ، سمیعی و شهبازیان است.(آموزش زبان ناشنوایان)
بسیار عالی. مطلب بسیار زیبا و تخصصیی هست.
خیلی ممنون از زحماتتون ؛ استاد گرامی.
خیلی مطلب مفید و عالی و جامع بود ،ممنون بزرگوار
یادگیری علائم عمومی به شخصه برای بنده بسیار مفید بود. تشکر از مطالب آموزنده ای که به اشتراک میگذارید
با سلام مطالب بسیار مفید و عالی هستن
با سلام و عرض ادب این سایت یکی از بهترین سایتهای اموزشی و علمی هست که میشه اطلاعات عمومی فرد بازدید کننده رو افزایش بده واقعا ممنونم
با عرض سلام خدمت شما کاربر گرامی
با تشکر از حسن نظر شما. خوشحالیم که مطالب سایت مورد پسندتون واقع شده است.
موفق و پیروز باشید.
بسیار عالی و مفید.با تشکر از سایت خوبتون
خیلی عالی وموثر ن باتشکر
مطالب بسیار مفید و آموزنده هستند.
چرا کامنت میذاریم نشون نمیده؟
با عرض سلام خدمت شما کاربر گرامی
کلیه کامنت ها پس از بررسی توسط تیم مدیریتی سایت ویکی چجور تایید و منتشر میشن.در صورتی که کامنتی از شا منتشر نشده است لطفا مطلبی که توش کامنت نوشته بودین و اعلام کنید تا بررسی کنیم.
موفق و پیروز باشید.
خیلی مطلب خوب وعالی بودمتشکرم
تشکر از زحمات جمع کننده مطلب
سلام وخسته نباشید استادگرامی
اینجانب به عنوان معلم فکرمی کنم که یادگیری علایم عمومی به شخصه لازم هست زیرا که گاها با دانش آموزان درارتباط هستیم که مشکل کم شنوایی دارند یا کلا در شنوایی مشکل دارند برای من جالب ومفید بود.
چرانمیتون پیام ارسال گنم
میشه در مورد بیان جملات و صحبت کردن جمله ای هم توضیح بدین؟
با عرض سلام خدمت شما کاربر گرامی
درخواست شما توسط تیم مدیریتی بررسی و در صورت یافتن منابع معتبر ، مطلب ذکر شده در سایت منتشر خواهد شد.
موفق و پیروز باشید.
یعنی برای هر حرف یه اشاره دارن؟ یه کلمه بخوان بگن باید شکل همه ی حروف کلمات رو دربیارن یا کلمات جدا هستن؟
سلام
من کل مطالب رو خوندم خیلی کاربردی بود مخصوصا قسمت بیان احساسات و هم چنین حروف انگلیسی
خیلی ممنون
من خیلی ازاین مطالبونمدونستم تشکرازاین سایت خوبتون مطالب آموزنده وروانه ممنون
من خیلی ازاین مطالبونمدونستم تشکرازاین سایت خوبتون مطالب آموزنده وروانه میشه گفت یه نوع کلاس خصوصی
من خیلی ازاین مطالبونمدونستم تشکرازاین سایت خوبتون مطالب آموزنده وروانه میشه گفت یه نوع کلاس خصوصیه
با تشکر از مطالب آموزنده ای که به اشتراک گذاشتین بسیار مفید بود.
مطالبتون خیلی مفید بود
به اینک بتونم با ناشنوایان ارتباط برقرار کنم خیلی علاقمندم ممنون
ممنون بسیار مفید بود
ممنون خیلی عالی
ازنظر رضابت شما خوشحالیم. مطالب آموزش جامع و مفید را از ویکی چجور ببینید.
بسیار عالی بود
این آموزش واقعا کامل بود، ممنون از ویکی چجور
مطلب بسیار جالب و آموزنده ای بود خیلی عالی
سلام ممنون مطالب آموزنده بود
مطالب علمی این سایت نسبت به سایت های دیگه جامع تره
خوب بود
میشه بیشتر درمورد علایم عمومی مهم در رابطه با ایجاد ارتباط باافراد ناشنوا بگین؟
میشه عاشق دختر ناشنوا هم شد؟
خیلی مفصل و کامل بود اصلا نمی دونستم همچین پیچیدگی داره
عالی عالی
مطالب بسیار جالب و مفیدو البته جامعی بود به نظرم برای کسانی که هیچ اطلاعی از ارتباط با ناشنوایان ندارند قلم و کاغذ بهترین وسیله برای ارتباط با ناشنوایان میتونه باشه
با عرض سلام و خسته نباشید
ممنون از مطلب خیلی خوبتون
سوالی که برای من پیش اومد در این آموزش اینکه :راه کلی وجود نداره تا ما بتونیم منظور مخاطبمون رو بفهمیم ؟
چون ما وقتی با یه فرد ناشنوا وارد صحبت میشیم اون به سرعت با اشاره های دستش حرف می زنه و تا ما بیایم این حرکات رو مورد بررسی قرار بدیم تا بفهمیم که منظور اون چی بوده حرکت های بعدی اون احتمالا از یادمون خواهد فت ..
واقعا یکی از کابردی ترین مطالب سایت بود
از جناب آقای دکتر فخر بسیار سپاس گذاریم❤
خیلی عالی بود
ای کاش یک راحل ساده تر هم وجود داشت
ممنون از سایت خوبتون با عث شد من بتونم با دوستم راحت تر ارتباط برقرار کنم و این باعث خوشحالی خیلی زیاد خانواده های هر دمون شد . امید وارم دل شما هم شاد بشه که دل مارو با این مطالب زیبا و خوبتون شاد کردید.