به مساله تربیت که بعد از تولد،اولین قدم انجام وظیفه پدران و مادران می باشد و از اهمیت ویژه ای برخوردار است،اختصاص دارد که طی آن ضرورت تربیت،روش ها،اصول تربیت،مفاهیم کلیدی تربیت و … عنوان شده ونظریات چند تن از بزرگان این رشته،به طور اختصار بیان شده است.
منظور از تربیت،پرورانیدن،بار آوردن به ترقی و کمال رسانیدن و بالا بردن و برتری دادن است.چنان که سعدی (ره)گوید:
گر تقویت کنی ز فلک بگذرد بشر
ور تربیت کنی به ثریا رسد ثری
وقتی فردی صفات و خصایص اخلاقی و معنوی که ویژه انسان است را یاد می گیرد و تحت تاثیر فضایل اخلاقی به انجام اموری دست می زند می گوییم آن فرد تربیت یافته است.
پس تربیت به معنی وسیع کلمه عبارت است از هر عمل یا فعالیتی که واجد اثر سازنده بر روی جسم و روح و شخصیت و شایستگی مادی و معنوی فرد داشته باشد
خوشا به حال کودکی که که در هر مرحله زندگی،مربی او کسی باشد که بتواند رفته رفته او را به آن چنان ترقی و تعالی و قدرتی نایل گرداند که لازمه تحقق سرنوشت انسانی اوست(موریس دبس)
تربیت فعالیتی است که انسان ها از زمانی که زندگی گروهی و اجتماعی را آغاز کرده اند درباره یکدیگر انجام داده اند،بدین ترتیب که کوچکتر ها اعمال،رفتار،گفتار و پندار خود را از بزرگتر ها که تجربه و مهارت بیشتری دارند فرا می گیرند و هر قدر زمان به جلو می رود بر اندوخته های فرهنگ و تمدن افزوده می شود،این مهم نیز از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد.در طول تاریخ بشریت از مفهوم تربیت تعاریف مختلفی به وسیله دانشمندان و صاحب نظران مختلف ارائه شده است که بهبرخی از آن ها ذیلا اشاره می کنیم.
امیل دورکیم :
جامعه شناس معروف فرانسوی می گوید:
تربیت عبارت است از فن اجتماعی گردانیدن انسان ها.
مونتنی:
مربی و فیلسوف فرانسوی می گوید:
تربیت عبارت است از هنر سازندگی انسان ها که برای زندگی مفید و موثر بار آیند.
پستالزی:
مربی و روانشناس تربیتی اوایل قرن 19 و بانی آموزشگاه های نو می گوید:
تربیت عبارت است از رشد طبیعی،تدریجی و هماهنگ کلیه استعداد ها و نیروهای موجود و مکتوم در انسان.
حاصل این نظزیات این است که اولا،بیت تربیت و اجتماعی شدن رابطه ی مستقیم وجود دارد ثانیا،تربیت باعث ساخته شدن انسان ها برای زندگی بهتر می شود و ثالثا،به وسیله ی تربیت کلیه استعداد ها و قابلیت های انسان به طور طبیعی رشد می کنند.بطور یقین چنین فردی از شخصیت سالم و مستحکم برخوردار خواهد شد و برای خود و دیگران مفید می باشد.
پس تربیت فرزندان مسولیتی است بسیار خطیر و شناخت ویژگی ها و قوانین حاکم بر نفسانیات کودکان و نوجوانان،تشخیص و تبیین نیاز های متنوع ایشان در مراحل مختلف رشد و اتخاذ موثر ترین شیوه های تامین این نیاز ها و مقابله با خلاء ها از اساسی ترین ارکان تعلیم و تربیت بوده و از وظایف اصلی هر پدر و مادری است .همچنین وظیفه ی اصلی مدرسه است ،چنان که انیشتن می گوید:اعتقاد من بر این است که افراد انسانی را نباید همچون ابزار های بی جان در نظر گرفت،مدرسه باید،در اصل،این هدف را دنبال کند که جوانان را نه به صورت متخصص،بلکه به عنوان شخصیت هایی متعائل و موزون تربیت و به جامعه تحویل دهد.
تربیت موجب سازندگی و برازندگی انسان هاست،به وسیله ی تربیت انسان به کرامت،عزت،احترام،شجاعت،نوع دوستی،سلامت نفس و سلامت شخصیت دست می یابد.
تربیت موجب کسب استقلال و آزادی بشر می شود.آزادی و استقلال یعنی انتخاب مسئولیت،زیرا کسی که آزاد نبشد مسئول هم نخواهد بود.رشد طبیعی آدم،باید توام با آزادی نسبی و ارضای طبیعی نیاز های روانی مختلف،رشد یابد تا تکامل تدریجی به صورت هماهنگ و متعادل در جسم و روح به ثمر برسد.
تربیت امری مهم و از ضروری ترین نیاز های بشری است و سبب نجات انسان از اسارت ها،جهل ها و بندگی هاست.تربیت رکن اساسی در صعود یا سقوط انسان هاست.
مساله تربیت مساله حیات ملت هاست و ریشه ی بساری از فضایل و رذایل در آن است،تربیت سازنده افراد اجتماع است و افراد اجتماع هم سازنده اجتماع سالم هستند.
چنان که شاعر بزرگ فردوسی می فرماید:
چو خواهی که نامت بماند به جای
پسر را خردمندی آموز و رای
چو فرهنگ و رایش نباشد بسی
بمیری و از تو نماند کسی
خردمند و پرهیز کارش برآر
گرش دوست داری،بنازی مدار
بیاموز پرونده را دسترنج
وگر دست داری چو قارون گنج
پسر را نکو دار و راحت رسان
که چشمش نماند بدست کسان
الف_نیاز های کودک:
موضوع نیاز ها یکی از مهم ترین مباحث در رشد کودکان است،شناسایی این نیاز ها می تواند به پدر و مادران در شناخت هر چه بیشتر کودکان یاری دهد،زیرا شناخت و تامین این نیاز ها به کودک آرامش می دهد و عدم تامین آن تعادل روانی و آرامش کودک را به هم می زند.نیاز های انسان،حیاتی است و ارضای آن ها حتمی و ضروری می باشد.
نیاز چیست؟
نیاز عبارت است از فاصله ی بین آن چه هست وآن چه باید باشد و یا فاصله ی بین وضع موجود با وضع مطلوب.
نیاز ماده یا عنصری است که جزء وجودی خود انسان است و برای ادامه زندگی جسمی و روانی او لازم است.
نیاز چیزی است که برای ارضاء و تحقق یک هدف قابل دسترس،ضروری یا مفید است و از درون انسان سرچشمه می گیرد.
نیاز به عنوان یک خواست یا ترجیح است و یا تمایل و آرزو است.
نیاز های افراد عبارتند از:
1_نیاز های اولیه یا فیزیولوژیکی مثل آب،هوا،غذا،خواب،امور جنسی،مسکن،لباس،استراحت
2_نیاز های تامین امنیت،حمایت فیزیکی،حمایت درونی مثل امید دادن،محبت و همدلی،تقویت نقاط قوت (یعنی زندگی به دور از تهدید و تشویش)
3_نیاز های اجتماعی مثل معاشرت با دیگران،درد و دل کردن ،تعلیم و تربیت و کسب دانش،فعالیت و کار کردن
4_نیاز به مقام و موقعیت مثل کسب قدرت ، و نیاز به توجه و جلب توجه کردن یعنی دیده شدن به وسیله ی دیگران-نیاز به استقلال اقتصادی
5_نیاز به خود شکوفایی مثل مقبولیت،مشورت کردن و طرف مشورت قرار گرفتن،احساس ارزشمندی.
6_نیاز به تحسین،مورد تشویق دوستان و دیگران قرار گرفتن(با یک هدیه و یا با یک لبخند و .....)
7_نیاز به همسالان،نیاز به بازی-الگو گیری و تقلید-در گروه بودن،پیروی کردن و تحت نفوذ دیگران واقع شدن.
8_نیاز به موفقیت،موفقیت یعنی شکوفا ساختن قابلیت های فرد و پذیرفته شدن در اجتماع،پیشرفت کردن.
9_نیاز به مذهب و توسل و رشد اخلاقی و ایمان به ماوراء طبیعت
10_نیاز به خود شناسی،به وسیله ی کنجکاوی و پرس و جو کردن،کسب تجربه های جدید
11_نیاز به هدفمند بودن رفتار،(از خصوصیات نوجوان سالم این است که از تعقیب هدف های مبهم و یا تحمیل شده توسط دیگران سرپیچی کند او مایل است دلیل انجام هر کاری را بداند و با هدف کاری را دنبال کند)
12_نیاز به تعلق،یعنی مورد پذیرش دیگران قرار گرفتن،مشارکت داشتن در تصمیم گیری های خانواده و رفتار دیگری را تحت تاثیر خود قرار دادن.
ارضای نیاز ها به عزت نفس یا احترام به دیگران به احساساتی از قبیل اعتماد به نفس،قدرت،لیاقت،مفید بودنو سالم بودن منجر می شود.
خلاصه ی نیاز ها عبارتند از:
نیاز های فیزولوژیکی،نیاز به امنیت،نیاز اجتماعی،نیاز به مقام و موقعیت،نیاز به خود شکوفایی،نیاز به کسب موفقیت،نیاز به کسب قدرت،نیاز به کسب دوستی و محیط،نیاز به سلامت،نیاز به لذت و نشاط،نیاز به سعادت و نیاز به بقاء و هدف مندی.
رشد کودک از روزی که به دنیا می آید تا مواقعی که به درجه کمال می رسد،از مراحل متوالی و بهم پیوسته می گذرد،تربیت باید حدالامکان بر طبق مراحل روانی رشد صورت گیرد.
مثلا دوره ای از عمر تقریبا دوره بازی و دوره دیگر دوره حافظه و دوره عادت و دوره ای هم دوره شور و هیجان است.
مثلا حافظه در حدود 10 سالگی عمل عمده و اساسی ذهن به شمار می آید همین حافظه در 15 سالگی تنها یکی از وسایل عقلی نوجوان است ولی دیگر بهترین وسیله نیست.
البته مراحل تحول و تربیت را دیوار های سختی از هم جدا نمی کند بلکه تا حدی یکی دیگری را می پوشاند.
در این زمینه ائمه بزرگوار اسلام نیز سخنان فراوانی دارند که به چند نمونه از آن ها اشاره می شود:
حضرت علی (ع):(قلب الحدیث کالارض الخالیه کلما الق فیها قبلته)
قلب کودک از هر پلیدی و آلودگی بر کنار است و آمادگی پذیرش را دارا می باشد،پس پدران و مادران باید وظایف تربیتی خود را درباره فرزندان خویش در خردسالی انجام دهند.
(فبادرتک بالادب قبل ان یقسو قلبک و یشغل لبک)
ای فرزند،تربیت تئ را وقتی آغاز کردم که قلب تو به قساوت در نیامده بود و فکر و عقلت اشغال نشده بود.
پیامبر بزرگ اسلام می فرماید:(الو لد سید سبع سنین-و عبد سبع سنین و وزیر سبع سنین)
کودک در 7 سال اوا آقاست،در هفت سال دوم فرمانبردار است،و در 7 سال سوم وزیر و مشاور والدین است.دور اول تنبیه و خشونت ممنوع،در دوره دوم تا حدی
مجاز است،و در دوره سوم مشاوری موثر است.
همچنین درباره زمان تربیت کودک،ضاحب نظران علوم روانشناسی نیز نظریاتی مطرح کرده اند که به نمونه ای از آن ها به شرح زیر اشاره می کنیم:
_فروید:
معتقد است که در 5 سال اول بیشترین قسمت شخصیت انسان شکل می گیردپس بهترین زمان تربیت بچه در آن زمان است.
_گزل:
معتقد است کودک در سه مرحله رشد می کند(دوره تولد تا 5 سالگی) دوره 5 تا 10 سالگی و ئوره 10 تا 16 سالگی،که بهترین دوره تربیت دوره اول است و به ترتیب اهمیت دوم و در
نهایت مرحله سوم که تا این مرحله بایستی فرزند به رشد تربیتی مورد انتظار خانواده خود رسیده باشد.
با توجه به مطالب بالا به اعتقاد ما مهمترین دوره تربیت،از زمان خردسالی آغاز می گردد و به تدریج شدت می یابد،پس والدین باید تربیت را از دوره کودکی آغاز کنند
(No Ratings Yet)Loading...
دیدگاه کاربران