خاک‌ورزی یا شخم یا پای‌کن (به انگلیسی: Tillage) به آن دسته تلاشهای مکانیکی که برای بهم زدن خاک در راستای آماده سازی خاک برای پرورش گیاهان کشاورزی انجام می گیرد خاک ورزی می گویند. ابزارهای خاک‌ورزی شامل بیل، کلنگ، کج‌بیل، شن‌کش و همچنین به شکل مکانیکی شامل گاوآهن دیسک و غیرو می گردد.درادامه مطلب زیر با نحوه شخم زدن باغچه اشنا شوید.
بهترین و مناسب‌ترین زمان برای شخم زدن از اوایل پاییز تا اواخر پاییز می‌باشد، زیرا احتمال یخ زدگی وجود نداشته و می‌توان باغچه را در زمستان به حال خود رها کرد. از اواسط زمستان تا اوائل بهار، زمین دائماً نمدار و یا یخ زده می‌باشد که باعث ایجاد مشکل حین شخم زدن می‌شود. خاک‌های سخت و سنگین به هیچ وجه نباید هنگام خیس بودن شخم زده شوند، چون باعث خراب شدن خاک شده و مشکلاتی از قبیل تهویه نامناسب و مشکل جذب شدن آب به وجود می‌آورد.
پیش از شخم زدن مطمئن شوید که زمین از هرگونه علف هرز کاملاً پاک شده است. عمق لایه بالایی خاک، کیفیت تخلیه آب و اینکه آیا زمین شما قبلاً شخم خورده است یا خیر، همگی عواملی هستند که روش‌های مختلف شخم را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
شخم تک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای، مناسب‌ترین، تاثیر گذار‌ترین و با صرفه‌ترین تکنیک‌های شخم زدن می‌باشند.
این روش را در زمین‌هایی به کار بگیرید که کیفیت خاک در همه جا یکسان باشد. شخم تک مرحله‌ای برای مواقعی که حجم زیادی از مواد طبیعی می‌بایست با خاک مخلوط شود، مناسب است. چاله‌هایی به عمق تقریبی بیل خود و به عرض ۳۰ سانتی متر حفر کنید و خاک بیرون آورده شده را جلوی چاله حفر شده بریزید. به همین ترتیب به سمت عقب حرکت کنید، به طوری که خاک بیرون آورده شده چاله دومی را به درون چاله قبلی بریزید.
شخم دو مرحله ای
این روش در مواقعی مفید است که خاک دارای خواص جذب آب کم است و نیز تا به حال یا برای مدتی طولانی شخم نخورده باشد. شخم دو مرحله‌ای نسبتاً وقت گیر است؛ اما مطمئن باشید که حاصل کارتان خاک مرغوبی خواهد بود. خاک را به عمق دو بیل بردارید و توجه داشته باشید که دو قسمت خاک بالایی و زیرین با یکدیگر مخلوط نشوند.
در این روش خاک قسمت زیرین را به بالا آورده و خاک قسمت بالا را به زیر ببرید.
هنگام شخم زدن، بعضی از باغبان‌ها علاقه دارند که همان خاکی را که از چاله‌ای بر می‌دارند، برگردان کرده و به داخل همان چاله بریزند. اینکار به روش شخم آسان معروف است که برای خارج کردن سنگ و اجزای اضافه زیر خاک و نیز از بین بردن علف‌های هرز کم جان به کار می‌رود.
این روش عموماً بهترین راه حل برای باغچه‌هایی است که سطح ناهمواری دارند. همچنین برای شخم زدن کناره بوته‌ها و گیاهان به کار برده می‌شود.
شخم نزدن
اگر از مشکلاتی چون کمر درد و غیره رنج می‌برید، این روش برای شما مفید‌تر است. شخم نزدن برای قسمت‌های که در آنجا سبزیجات کاشته شده، کارآمد است. در صورتی که خاک شما احتیاج به جمع آوری علف‌ها و کمی مسطح کردن دارد، فقط کمی کار لازم است. در آخر پاییز کود به باغچه اضافه کنید (فقط روی سطح خاک بریزید) و کار انتقال به سطوح زیرین را کرم‌ها انجام می‌دهند. کود دهی در فصل رشد و نمو نیز باید انجام شود. تکرار هر سال این روش خاک شما را حاصلخیز نگه می‌دارد.
آماده کردن خاک برای بذر
یک زمین مزروعی خوب، زمینی است که دارای خاک مناسبی برای رویش و سبز شدن دانه‌ها باشد. سطح یک زمین مزروعی باید به گونه‌ای باشد که دانه‌ها به خوبی با خاک تماس داشته باشند و رطوبت کافی نیز جذب شود.
سطح خاک را باید از یک ماه قبل با شخم زدن زمین و رها کردن آن، آماده کنید. قبل از پاشیدن بذر، هر گونه کلوخ باقی مانده را کاملاً خرد کرده، زمین را با لگدمال کردن سبک مسطح کنید و سطح را طوری با شن کش به صورت شیار شیار در آورید که نرمی خاک حفظ شود.
(4 votes, average: 3٫25 out of 5)Loading... 
دیدگاه کاربران