حاصلخيزي خاك، عبارت است ازميزان توانايي خاك براي توليد محصول به مقدار فراوان و به صورت مستمر و مداوم. بعضي از خاك ها به طور طبيعي حاصلخيزند، اين خاكها ممكن است در اثر كشت و كار ممتد و انجام عمليات زراعي بدون بهره گيري از اصول علمي، به تدريج حاصلخيزي خود را از دست بدهند. بعضي از خاك ها نيز بنا به دلايلي از حاصلخيزي خوبي برخوردار نيستند. در بسياري اوقات حاصلخيز نمودن اين خاكها با استفاده از يافته هاي علمي و انجام عمليات زراعي مناسب ممكن خواهد بود.
يک كشاورز مي تواند حداكثر تأثير را در حاصلخيزي خاك مزرعه اش داشته باشد. از لحاظ كاربردي همه اموري كه در خاك شكل مي گيرند در تقويت يا تضعيف حاصلخيزي خاك مؤثرند. به طور مثال، عمليات خاك ورزي مي تواند ساختمان خاك را اصلاح و يا تخريب كند.
كودهاي شيميايي از عوامل موثر در بهبود باروري خاك هستند، امّا كاربرد نامعقول آن ها مي تواند آسيب هاي جبران ناپذيري به حاصلخيزي خاك وارد سازد. آبياري ميتواند باعث اصلاح اراضي كويري و بياباني شود. در صورتي كه اين عمل به طور صحيح انجام نپذيرد ميتواند مناطق حاصلخيز را به بيابان هاي غيرقابل كشت تبديل نمايد. به هر حال، هيچ عاملي به تنهايي نمي تواند حاصلخيزي خاك را به سطح مطلوب ارتقا دهد، مگر اين كه ساير عوامل نيز مدنظر قرار گيرند.
موجودات ذره بيني )ميكروارگانيسم ها( شامل انواع باكتري قارچ ها و اكتينوميستها و ... در خاك زندگي مي كنند. اين موجودات با تثبيت بيولوژيكي ازت و يا تجزيه باقي مانده ي گياهان و جانوران موجبات افزايش عناصر غذايي و تشكيل هوموس را در خاك فراهم مي نمايند. بنابراين، هرچه تعداد و فعاليت آن ها در خاك بيشتر باشد آن خاك حاصلخیزتر خواهد بود. افزودن مواد آلي به خاک و وجود شرایط رطوبت و حرارت مناسب باعث ازدیاد تعداد این موجودات مي شود. در حالي که دماي بالا و رطوبت بسیار کم، از تعداد آن ها مي کاهد.
کشاورزي تک کشتي، اثرات نامطلوبي را در حاصلخیزي خاک به همراه دارد که مهمترین آن ها عبارت اند از: گسترش امراض و آفات خاص، توسعه و شدت عمل فرسایش و تخریب خاک. مقدار خاکي که سالانه در یک زراعت تک کشتي توسط فرسایش برداشت مي شود، حدود 5 برابر خاکي است که زیر کشت گیاهان با دوره تناوب چندساله مي باشد. قراردادن بقولات )یونجه، شبدر، حبوبات، اسپرس( در تناوب هاي زراعي، در افزایش حاصلخیزي خاک بسیار مؤثر است.
استراحت دادن به زمین در یک دوره رشد یا در یک سال زراعي با روشهاي به زراعي به تدریج باعث افزایش حاصلخیزي خاک و کاهش آفات، عوامل بیماریزا و علفهاي هرز مزرعه ميگردد. اما اگر مزرعه به صورت نکاشت رها شود. درمناطق بادخیز، پرباران و شیب دار، آیش باعث افزایش فرسایش مي گردد.
دیدگاه کاربران