چگونه بفهمیم سنگ کیسه صفرا داریم؟

التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت)، اغلب بعد از اینکه فرد چندین بار دچار سنگ های صفراوی گردید، آشکار می شود. درد این بیماری در ناحیه مشخصی از بدن و شدید می باشد.
 
طی مراحل زیر متوجه خواهید شد که آیا دچار بیماری کیسه صفرا هستید یا خیر؟
 
۱- قسمتی از بدن را که درد شدیدی دارد، مشخص کنید. وقتی شخص دچار سنگ کیسه صفرا باشد، درد در قسمت کیسه صفرا دیده می شود که در سمت راست بدن و بالای شکم ، درست در زیر قفسه سینه است. درد می تواند به ناحیه پشت و شانه ها هم منتشر شود.
 
۲- مراقب علائم بیماری باشید که تب، عرق سرد، تهوع، اسهال و درد شدید از مهم ترین آنها هستند. درد به قدری شدید است که نمی توانید به راحتی بنشینید، بایستید یا دراز بکشید.
 
۳- آخرین باری که غذا خوردید، به یاد داشته باشد. درد سنگ کیسه صفرا معمولاً بعد از عصر شروع می شود. مثلا فرد بعد از خوردن شام، وقتی بخوابد، بعد از چند ساعت دچار دل درد می شود. هنگامی که بدن در حال استراحت است، عمل هضم غذا شروع می شود و باعث شروع درد می شود. درد به سرعت زیاد می شود و حدود ۶ تا ۸ ساعت طول می کشد.

 
۴- ببینید که آیا در معرض خطر ابتلا به التهاب کیسه صفرا هستید یا خیر؟ اگرچه هر فردی ممکن است به این بیماری دچار شود، ولی کسانی که بیشتر در معرض خطر هستند شامل خانم های باردار، خانم های بالای ۴۰ سال سن، مردان و زنان چاق و هر کسی است که اخیراً کاهش وزن سریعی داشته است.
 
۵- به پزشک مراجعه کنید.
تنها راهی که می توانید از وجود سنگ در کیسه صفرای خود مطمئن شوید، انجام سونوگرافی یا عکس برداری با اشعه ایکس است.
اگر سنگ ها دیده شوند، پزشک آنها را اندازه می گیرد تا مشخص شود، بیماری شما تا چه حدی شدید است.
سنگ های کوچک تر، بیشتر از سنگ های بزرگ مشکل زا هستند، زیرا می توانند وارد مجرای صفراوی شوند و آن را مسدود کنند، ولی سنگ های بزرگ نمی توانند وارد این مجرا شوند.

رژیم غذایی در سنگ های کیسه صفرا(۱)
انواع سنگ کیسه صفرا و علائم آنها

 
سنگ های کیسه های صفرا ساختمان هایی بلوری دارند. که به واسطه ی ساخت و متراکم شدن اجزای طبیعی یا غیرطبیعی صفرا تشکیل می شوند. ۸۰ درصد آن ها به طور عمده از نوع کلسترولی هستند و ۲۰درصد آنها را سنگ های رنگدانه ای(پیگمانته) تشکیل می دهند که مرکب از املاح کلسیم و به ویژه بیلی روبینات کلسیم هستند.
در بسیاری از افرادی که دچار سنگ های کیسه ی صفرا می شوند میزان کلسترول موجود در صفرا بیشتراز حدی است که بتواند به حالت محلول پایداری باقی بماند. یعنی در واقع صفرا از نظر کلسترول، حالت فوق اشباع پیدا می کند و در نتیجه در صفرای فوق اشباع برخی بیماران، کریستال های میکروسکوپی کلسترول تشکیل می شود.
رسوب تدریجی کلسترول بر روی یکدیگرمنجربه پیدایش سنگ های صفراوی کلسترولی میکروسکوپی می شود. از طرفی اختلالاتی که باعث کاهش حرکات کیسه ی صفرا می شوند،( نظیر جراحی، سوختگی ها، بارداری، قرص های ضدبارداری خوراکی) ازجمله عوامل ایجاد سنگ صفرا هستند.
غذاهای حاوی کالری بسیار اندک و همچنین بارداری، به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می کنند.
در طی سه ماهه ی سوم بارداری، به علت تغییر در ترکیب ذخیره ی اسید صفراوی و ظرفیت حمل کلسترول صفرا، اشباع کلسترول افزایش قابل توجهی پیدا می کند .که این خود به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می کند. همچنین بررسی او لتراسونوگرافیک نشان داده است که، انقباض کیسه ی صفرا در پاسخ به یک وعده غذا، بسیار بطئی شده و این مسئله منجر به اختلال در تخلیه ی کیسه ی صفرا می شود. همچنین دیده شده است که ۱۰تا ۲۰ درصد افرادی که به کمک غذاهای بسیار کم کالری دچار کاهش وزن سریع شده اند، گرفتار سنگ کیسه ی صفرا می شوند.
 
امروز شواهد زیادی حاکی از ارتباط بین کلسترول  غذایی و تشکیل سنگ های صفراوی در دست است. افزایش کلسترول در برنامه ی غذایی مبتلایان به سنگ صفراوی موجب ترشح بیش تر کلسترول در صفرا می شود و همین تغییرات به عنوان زمینه ساز تشکیل سنگ های صفراوی کلسترولی شناخته شده اند.
همان طور که گفته شد علاوه بر سنگ های کلسترولی، سنگ های رنگ دانه ای نیز نوع دیگری از سنگ های صفراوی اند که بخصوص در آسیایی ها شایع بوده و اغلب با عفونت سیستم صفراوی همراه اند.
 داشتن یبوست، مصرف رژیم غذایی پر چرب،مصرف بیش از اندازه تخم مرغ، و فقدان ورزش و فعایت بدنی نیز در ایجاد رسوب صفراوی موثر است.
عوامل مستعد کننده ی ایجاد سنگ های صفراوی کلسترولی عبارت است از:
۱- چاقی ، که باعث افزایش ترشح کلسترول در صفرا می شود.
۲- کاهش وزن  سریع
۳- هورمون های جنسی زنانه : هورمون استروژن، داروهای حاوی استروژن و قرص های ضدبارداری خوراکی به عنوان عوامل مستعد کننده شناخته شده اند.
۴- بیماری های روده ی کوچک و یا برداشتن آن در طی عمل جراحی
۵- افزایش سن
۶- کاهش تحریک کیسه ی صفرا به دنبال تغذیه وریدی طولانی مدت، روزه گرفتن، بارداری و …
۷- درمان با کلوفیبرات
۸- کاهش ترشح اسید صفراوی به دنبال سیروز صفراوی اولیه
۹- رژیم غذایی پرچرب
۱۰- آسیب طناب نخاعی
همچنین دیده شده است که، داشتن یبوست ، مصرف رژیم غذایی پر چرب،مصرف بیش از اندازه تخم مرغ، و فقدان ورزش و فعایت بدنی نیز در ایجاد رسوب صفراوی موثر است.
عوامل موثر در ایجاد سنگ های رنگدانه ای عبارت اند از:
۱- ژنیتک
۲- سیروز الکلی
۳- سن بالا
۴- عفونت مزمن  سیستم صفراوی یا عفونت انگلی
علائم بیماری
وجود دو حالت تهوع و سرگیجه با هم دیگر از بهترین علائم سنگ صفرا و به طور کلی بیماری های کیسه ی صفراست.
اغلب بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفرا، بانوان چاق، با قدرت باروری و با شکم بزرگ و بالای چهل یا پنجاه سال می باشند. انسداد مجرا به وسیله ی سنگ موجب افزایش فشارداخل مجرا واتساع این عضو می شود. که با انقباضات مکررصفراوی بر طرف نمی شود. نشانه ی دیگر، درد یا فشار شدید و مداوم در ناحیه ی سردل است. که اغلب به ناحیه ی بین دو کتف و کتف راست یا شانه انتشار می یابد. شروع دردها معمولاً ناگهانی است و در عرض چند دقیقه شدت آن بالا رفته و به حد ثابت می رسد. همچنین می تواند با شدت زیادی ۱ تا ۴ ساعت ادامه یابد و سپس به تدریج یا به سرعت بر طرف شود.
این دردها ممکن است به دنبا ل مصرف یک غذای چرب و خوردن مقادیر زیادی غذا بعد از یک دوره گرسنگی طولانی و حتی گاهی به دنبال یک غذای معمولی ایجاد شود. به طور معمول،درد در سه الی پنج ساعت بعدازصرف غذا شروع می شود ولی گاهی بلافاصله بعد از مصرف غذا هم ظاهر می شود و خود را به شکل زخم های اثنی عشر نشان می دهد، منتها با این تفاوت که با خوردن غذا بهتر نمی شود و تنها با استفراغ کردن آرام می گیرد. درد با تهوع و دل به هم خوردگی و استفراغ همراه است. بسیاری اوقات با مصرف غذاهای چرب و سنگین، تخم مرغ، شکلات، کاکائو، شیرینی های خامه ای، ، درد شروع شده یا شدت می یابد.
وجود دو حالت تهوع و سرگیجه با هم دیگر از بهترین علائم سنگ صفرا و به طور کلی بیماری های کیسه ی صفراست. نفخ و آروغ زدن و عدم تحمل غذاهای چرب و سوء هاضمه نیز همراه با این بیماری دیده می شود.
سنگ کیسه صفرا غالباً نامشخص و مخفی است و مدت ها بدون آن که علامت مهمی از خود نشان دهد یا مزاحمتی فراهم آورد، باقی می ماند .

رژیم غذائی درسنگ های کیسه صفرا(۲)

 
در قسمت قبلی این مقاله به بیان انواع سنگ های کیسه صفرا و همچنین علائم آنها پرداختیم. در این قسمت به تغذیه افراد مبتلا به این عارضه می پردازیم.
از آنجا که عامل ایجاد حدود ۹۰ درصد سنگ های صفراوی، کلسترول است. بنابراین رژیم کم چربی و کم کلسترول توصیه می شود.البته در مواردی که چربی مسبب بروز علائم نباشد، نیاز به رژیم فوق نیست.
در حملات حاد سنگ کیسه ی صفرا، جهت کاهش انقباضات کیسه و کاهش درد نیز، از رژیم کم چربی استفاده می شود. کلسترول ، به واسطه ی تغذیه، به ویژه غذاهایی مثل تخم مرغ و چربی های حیوانی به بدن می رسد. کلسترول صفرا پس از ریخته شدن به روده (جهت هضم مواد چرب) مجدداً جذب می شود و به کبد برمی گردد تا دوباره برای ساخت صفرا استفاده شود. بدین ترتیب کلسترول صفرا بین کبد و روده ها در چرخش است.
چربی های مواد غذایی حیوانی مانند، خامه، کره، کلیه ی گوشت ها و… دارای کلسترول می باشند. ولی غذاهای گیاهی به هیچوجه کلسترول ندارند. یعنی کلیه ی چربی های گیاهی مثل روغن زیتون،  آفتاب گردان، سویا ، و کلیه ی مغزها مثل گردو،  بادام و … بدون کلسترول اند.
 
در صورتی که کیسه ی صفرا تنبل شده باشد، دریافت متوسط چربی برای تحریک انقباض آن و ممانعت از رکود صفرا، مطلوب خواهد بود.
گوشت های حیوانی دارای چربی هایی به صورت مخفی در بین لایه های خود هستند که در بطور ظاهری به نظر نمی آیند. گوشت ماهی جزو گوشت های کم چرب بوده و کلسترول آن نسبت به گوشت مرغ و گوشت های قرمز کم تر است.
 کلیه ی چربی های گیاهی و دانه های گیاهی کلسترول ندارند.
برای مثال در این جا مقدار کلسترول در چند ماده ی غذایی برای آگاهی شما آورده شده است:
* پنیر چدار: دارای ۱۰۵ میلی گرم کلسترول در هر ۱۰۰ گرم است.
* یک زرده ی تخم مرغ کامل دارای ۱۶۰۲ میلی گرم کلسترول است (برعکس سفیده ی تخم مرغ که کلسترول ندارد).
* شیر ۲درصد چربی: حاوی ۸ میلی گرم کلسترول و شیر کامل دارای ۱۴ میلی گرم کلسترول در هر ۱۰۰ گرم است.
* ماست کم چرب: حاوی ۶ میلی گرم کلسترول در هر ۱۰۰ گرم است.
* کره ی حیوانی: حاوی ۲۱۹ میلی گرم کلسترول در هر ۱۰۰ گرم است.
همان طور که گفته شد، کلیه ی چربی های گیاهی و دانه های گیاهی کلسترول ندارند.
در صورتی که کیسه ی صفرا تنبل شده باشد، دریافت متوسط چربی برای تحریک انقباض آن و ممانعت از رکود صفرا، مطلوب خواهد بود.
 
رعایت نکات تغذیه ای زیر برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا مفید می باشد:
۱- افراد دارای سنگ کیسه صفرا و یا مستعد به ابتلا، بهتر است از چربی های گیاهی و غیراشباع به ویژه روغن زیتون به عنوان جایگزینی برای چربی های حیوانی استفاده کرده، وغذاهای گیاهی را به میزان بیشتری در رژیم غذایی خود بگنجانند.
۲- مصرف سبزیجات فراوان و میوه ها  به دلیل فیبربالای آن ها برای تمام این افراد توصیه می شود.
 
۳- غلات کامل، سبوس  و نان های سبوس دار باید در رژیم غذایی این افراد گنجانده شود، زیرا سبوس این خاصیت را دارد که به مواد صفراوی ریخته شده به روده متصل شده و سپس آن ها را از بدن دفع کند همانطورکه توضیح داده شد، در حالت عادی کلسترول موجود در مواد صفراوی پس از ریخته شدن به روده، دوباره به سمت کبد برگشته تا در ساخت اسید صفراوی به طور مجدد شرکت کند. در این حالت کبد مجبور است از کلسترول موجود در خون برداشت کند، که این خود باعث کاهش کلسترول خون از یک طرف و کاهش کلسترول موجود در صفرا از طرف دیگر می شود.
۴- از مصرف غذاهای سرخ کرده، آجیل، سس، آب گوشت، نیمرو، کره، خامه و سایر غذاهای پرچرب باید پرهیز شود. بهترین راه تامین چربی عبارت است از استفاده از چربی های گیاهی، گوشت لخم، شیر و گوشت ماهی .
۵- چربی های قابل رویت باید به طور کامل از گوشت پاک شود و غذاها بیش تر از طریق پخت کردن و برشته کردن تهیه شوند.
۶- سوسیس، ماهی کنسرو شده در روغن، سس های خامه دارومایونز نیز باید محدود شود.
۷- پروتئین دریافتی نیز باید از طریق شیرکم چرب،  پروتئین های گیاهی، سفیده ی تخم مرغ،  گوشت های کم چرب (مثل ماهی )، تامین شوند.
۸- امروزه ثابت شده است که،مصرف ویتامین های گروه B به ویژه B6، اسیدفولیک  و B12 نقش مهمی در حذف چربی ها در بدن بازی می کنند.