ساز دهنی دیاتونیک : کدام مدل بهتر است؟
همان طور که گفتیم، یک نوازنده مبتدی لازم نیست به سراغ یک ساز خیلی گران قیمت که از بهترین کیفیت برخوردار باشد برود. ولی از آن طرف، لازم است که نوازنده مبتدی از سازهای نامرغوب و بی کیفیت اجتناب نماید تا در اثر نقائص و ایرادهایی مانند صدای بد و نامناسب ساز یا ناتوانی در اجرای تکنیک های مختلف از ادامه فراگیری هنر نوازندگی سازدهنی دلسرد و سرخورده نشود. طبعاً به نظر می رسد برای این گروه از نوازندگان ، انتخاب و خرید یک سازدهنی «معمولی» اقدامی معقول تر و به صرفه تر باشد.
با این که تولیدکنندگان چینی (به خصوص شرکت Swan) در سالهای اخیر موفق به عرضه سازدهنی های کروماتیک نسبتاً خوبی با قیمت مناسب شده اند ، ولی در مورد سازدهنی دیاتونیک توفیق چندانی نداشته اند یا حداقل مدل هایی که وارد کشور می شوند کیفیت مطلوبی ندارند ، حتی برای نوازندگان مبتدی! بنابراین در مورد سازدهنی دیاتونیک توصیه ما این است که دور محصولات چینی را خط بکشید و به سراغ تولیدات کشورهای آلمان ، ژاپن و یا برزیل بروید.
بیشتر این شرکتها سازدهنی هایی با کیفیت مناسب تولید می کنند که با قیمتی بین 35-20 هزار تومان قابل تهیه اند. البته محصولات شرکت سایدل (Seydel) قیمت بالاتری دارند (3-2 برابر مدل های مشابه از شرکت های دیگر) و علت آن هم این است که در سازدهنی های ساخت این شرکت به جای آلیاژهای برنج یا برنز، از فولاد ضد زنگ (Stainless steel) برای ساخت تیغه ها یا زبانه (Reed) های فلزی استفاده می شود که طول عمر و دوام بیشتری دارند.
این که در این محدوده از قیمت کدام مدل می تواند انتخاب بهتری باشد ، تا حد زیادی سلیقه ای است و نمی توان یک مدل خاص را به عنوان مناسب ترین انتخاب به همه افراد توصیه کرد . شاید مهمترین جنبه این انتخاب توجه به نوع و جنس صدای سازدهنی باشد : سازی را انتخاب کنید که از صدای آن خوشتان می آید!
مساله دیگری که بهتر است به آن توجه شود، جنس بدنه (Comb) سازدهنی است. نوازندگان مبتدی بهتر است سازی با بدنه پلاستیکی خریداری نمایند چون سازدهنی هایی که جنس بدنه شان از فلز است بیش از حد سنگین هستند و قیمتشان نیز بیشتر است . سازدهنی های با بدنه چوبی هم (مانند مدل Marine Band 1896 ) مشکلات خاص خود را دارند . چون سازدهنی هایی که بدنه چوبی دارند رطوبت موجود در دهان نوازنده را به خود جذب می کنند و در نتیجه برآمدگی هایی در بدنه آنها ایجاد می شود که می تواند منجر به ایجاد سوزش یا درد و حتی زخمی شدن لب های نوازنده گردد . البته این مشکل در مورد برخی سازدهنی های جدیدی که در طی چند سال اخیر تولید شده اند (مانند مدل های Marine Band Deluxe یا Marine Band Crossover ) تا حدی برطرف شده است .
عامل تعیین کننده دیگری که در موقع انتخاب سازدهنی باید در نظر داشت میزان نشتی هوا (Air Leak) در آن است . منظور از اصطلاح «نشتی هوا» میزان هوای به هدر رفته در زمان نواختن ساز دهنی است که از اطراف زبانه های سازدهنی یا صفحات زبانه دار (Reedplates) عبور می کند و یا از طریق قطعه دهنی (Mouthpiece) در سازدهنی کروماتیک هرز می رود بدون این که در به ارتعاش درآوردن زبانه های فلزی و تولید صوت نقش داشته باشد . توجه داشتن به میزان نشتی هوا در یک سازدهنی اهمیت خاصی دارد چرا که در صورت زیاد بودن میزان نشتی هوا ، نواختن آن سازدهنی نفس بیشتری از نوازنده می گیرد و یادگیری برخی تکنیک ها (مانند تکنیک Bending) با آن نیاز به تلاش و تقلای بیشتری دارد . اگر در نواختن سازدهنی دیاتونیک جدی هستید و می خواهید مهارت تکنیکی خود را در نواختن این نوع سازدهنی افزایش دهید ، حتما لازم است که تکنیک بندینگ (Bending) را به خوبی یاد بگیرید و برای این کار باید از سازدهنی هایی استفاده کنید که نشتی هوای کمی داشته باشند و به خوبی بند (Bend) شوند .
در بین سازدهنی های معمولی ، محصولات ساخت شرکت Suzuki نشتی هوای کمتری دارند و مدل هایی مانند Bluesmaster (مدل شماره MR-250 ) یا Harpmaster (مدل شماره MR-200 ) با قیمتی در حدود 30-25 هزار تومان از این نظر مناسب هستند . خوشبختانه مدل بلوزمستر (Bluesmaster) در داخل کشور هم قابل تهیه است اما فکر نمی کنم در حال حاضر مدل هارپ مستر (Harpmaster) هم به شکل گسترده ای در ایران موجود باشد . به خاطر داشته باشید که مدل Folkmaster از این شرکت که در کشور چین ساخته می شود و با قیمتی در حدود 12-10 هزار تومان قابل تهیه است ، کیفیت خوبی ندارد . شرکت Hohner هم مدلی با نام Silver Star ارائه کرده است که ساخت چین است و در همین محدوده قیمت عرضه می شود . این مدل های ارزان قیمت نشتی هوای زیادی دارند و برای یادگیری تکنیک Bending (که مهمترین تکنیک نوازندگی برای سازدهنی دیاتونیک محسوب می شود) مناسب نیستند.
البته به یک نکته عملی جالب هم در مورد این مدل های ارزان قیمت (مانند Folkmaster و Silver Star ) می توان اشاره کرد : معمولا نوازندگان مبتدی در شروع یادگیری تکنیک بندینگ (Bending) ، به خاطر ناآشنا بودن با نحوه اجرای این تکنیک فشار زیادی بر زبانه های فلزی سازدهنی وارد می کنند که این امر منجر به خراب شدن زودرس سازدهنی می شود. در واقع اکثر نوازندگان تازه کار حداقل یک یا دو سازدهنی دیاتونیک را در راه فراگیری تکنیک بندینگ قربانی می کنند ! به همین خاطر برخی از نوازندگان عقیده دارند که برای شروع به یادگیری تکنیک بندینگ بهتر است از این مدل های ارزان قیمت استفاده کرد و پس از این که نوازنده با اصول مقدماتی این تکنیک آشنا شد به سراغ مدل هایی با کیفیت مرغوب تر برود و مراحل پیشرفته تکنیک بندینگ را بر روی آنها تمرین نماید .
در بین محصولات شرکت Hohner مدل های Proharp و Bluesharp معمولاً نشتی هوای زیادی دارند ولی مدل های Big River و Special 20 وضعیت بهتری دارند:
مدل Bluesmaster از شرکت Suzuki
مدل بلوز مستر Bluesmaster یکی از مناسبترین و مقرون به صرفه ترین سازدهنی های دیاتونیک 10 سوراخه ای است که می توان تهیه کرد. مزایای آن عبارتند از: بدنه پلاستیکی، میزان کم نشتی هوا، کوک دقیق و قیمت مناسب (حدود 30-25 هزار تومان). در ضمن درپوش (Coverplate) های این مدل سازدهنی که در سر تا سر طول صفحات زبانه دار (Reedplate) امتداد یافته اند، ارتفاع و شیب کمتری نسبت به سازدهنی های Hohner دارند و برخلاف آنها گوشه های تیزی ندارند که این ویژگی نواختن آنها را برای نوازندگان مبتدی آسان تر می نماید . اما ایراد اصلی این مدل آن است که آکوردهای خوش صدایی ندارد. اگر به صدای آکوردها و نت های دوبل (Double Notes) در سازدهنی علاقه ویژه ای دارید ، بهتر است از این مدل صرف نظر کنید و به سراغ محصولات شرکت Hohner بروید که در ادامه معرفی می کنیم.
مدل 150th Anniversary از شرکت Hohner
مدل 150th Anniversary در سال 1997 و به مناسبت یکصد و پنجاهمین سال تأسیس شرکت Hohner عرضه شد. این مدل هم مانند مدل Bluesmaster نشتی هوای کمی دارد و اجرای تکنیک Bending با آن راحت است . صدای آن کمی زنگ دار و تیز است ولی آکوردهای خوش صداتری دارد . نکته جالب توجه در مورد این مدل جنس بدنه آن است که از پلاستیک آکریلیک شفاف ساخته شده و به همین خاطر جنس صدایش (به خصوص در سوراخهای شماره 2 و 1) قدری متفاوت از بقیه مدل ها به نظر می رسد . این مدل سازدهنی فقط در گام C عرضه می شود که البته برای نوازندگان مبتدی گام مناسبی می باشد.
مدل Allan Scott signature series
مدل های Signature Series شرکت Hohner مدل هایی هستند که به تأیید نوازندگان معروف رسیده و با امضای آنها عرضه می شود؛ مانند مدل سری باب دیلان (Bob Dylan) که در سال 2009 عرضه شد . مدل Allan Scott از این سری سازدهنی ها چند ماهی است که وارد ایران شده و نسبت به قیمتش (بین 35-30 هزار تومان) کیفیت بسیار خوبی دارد . بدنه اش مانند مدل Bluesmaster از پلاستیک سیاه رنگ است و در مقایسه با دو مدل قبلی از آکوردهای خوش صداتری برخوردار است . همان طور که در تصویر زیر مشاهده می کنید ، نام فرعی این مدل Alabama Blues می باشد .نکتۀ جالب و عجیب در مورد این مدل این است که Allan Scott نوازنده معروف و بزرگی نیست و با جستجو در شبکه اینترنت هم اطلاعات خاصی در موردش به دست نمی آید . همچنین اگر به وب سایت شرکت هونر در آمریکا مراجعه کنید اثری از این مدل پیدا نمی کنید! ظاهراً این مدل خوب ساز دهنی صرفاً در بازارهای اروپای شرقی و روسیه توزیع شده است و خوشبختانه وارد ایران نیز شده است . پیدا کردن این مدل در بازار قدری دشوار تر از دو مدل قبلی است اما اگر بتوانید آن را در محدوده قیمت 35-30 هزار تومان تهیه نمایید بی شک خرید خوبی کرده اید !
خیلی عالی بود