دولت مردان عثمانی برای حلّ مشکلات داخلی و احیای قدرت و شکوه گذشتهٔ امپراتوری اصلاحاتی انجام دادند که از آن جمله می توان به افزایش حقوق اجتماعی اقلیت های قومی و مذهبی، توسعهٔ عدالت اجتماعی و گسترش آزادی های فردی وجمعی اشاره کرد. این دوره از تاریخ عثمانی را که از حدود سال 1830 م./ 1246 ق. آغاز شد و تا اواخر قرن نوزدهم ادامه داشت، عصر تنظیمات می نامند.
در دوره تنظیمات، دوگرایش متضاد در عثمانی به وجود آمد؛ یکی ، گرایش به «اتحاد اسلام » بود که وحدت و یکپارچگی پیروان مذاهب اسلامی و پرهیز از اختلافات قومی و فرقه ای را رمز پیشرفت مسلمانان برای بهبود زندگی اجتماعی آنان می دانست و خواهان احیای عظمت گذشتهٔ مسلمانان بود و شعار «بازگشت به اسلام نخستین » را مطرح می کرد. رهبر برجستهٔ این جریان فکری، سیدجمال الدّین اسدآبادی بود.
دوم، گرایش به اتحاد ترکان بود که به «پان تُرکیسم » معروف شد. این جریان خواستار تجدید حیات عثمانی با اتکا به نژاد ترک بود. تحت تأثیر این جریان، گروهی از نظامیان و روشنفکران ترک، نهضتی به نام ترکان جوان به وجود آوردند. این جریان موفق شد پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی در طی جنگ جهانی اول، رهبری کشورترکیه را به دست گیرد.
اجرای اصلاحات و تداوم آن در امپراتوری عثمانی با موانع و مشکلات چندی روبه رو شد که مهم ترین دلایل آن، عقب ماندگی علمی و فنی، حاکمیّت نظام استبدادی و تقلیدی بودن اصلاحات بود. علاوه بر اینها، مخالفت اشراف نظامی ١ با اصلاحات نیز روند اصلاحات را بسیار کُند می کرد.
دیدگاه کاربران