مهم ترین دولت های مسلمان در قرون جدید، دولت های صفویه در ایران، عثمانی در غرب آسیا و اروپای شرقی و گورکانیان یا مغولان کبیر در هند بودند. در این مقاله به بررسی حکومت عثمانی و چگونگی زوال آن می پردازیم. مشکلات عثمانیان به دو گروه مشکلات داخلی و مشکلات خارجی تقسیم می شوند که به بررسی آن ها می پردازیم.
امپراتوری عثمانی پس از فتوحات عظیم در قرن های ١٥ و ١٦ م. به نهایت گستردگی قلمرو و قدرت سیاسی رسید و بر سرزمین های وسیعی در آسیا، آفریقا و اروپا تسلط یافت اما از قرن هجدهم روند ضعیف این امپراتوری آغاز شد و به تدریج عوامل متعدد داخلی و خارجی آن را تشدید کرد. دسته ای از عوامل تضعیف امپراتوری عثمانی، مربوط به مسائل و مشکلات داخلی بود که از جملهٔ آنها می توان به عوامل زیر اشاره کرد:
علاوه بر مسائل و مشکلات داخلی، امپراتوری عثمانی با دشمنان خارجی و رقیبان سرسخت در عرصهٔ سیاسی و نظامی مواجه شد. دشمنی و رقابت آنها با عثمانی به شکل جنگ های متعدد و دخالت در امور داخلی آن امپراتوری خود را نشان داد. مهم ترین مسائل و مشکلات خارجی را که در تضعیف امپراتوری عثمانی نقش داشت، می توان در عوامل زیر خلاصه کرد:
مجموعهٔ این عوامل داخلی و خارجی موجب شد که امپراتوری عثمانی در قرن نوزدهم به کشوری ضعیف تبدیل شود و کشورهای اروپایی به آن لقب «مرد بیمار اروپا » بدهند. در این دوره، بخش هایی از مناطق تحت حاکمیت عثمانی شامل یونان، صربستان، آلبانی، بلغارستان و رومانی از آن جدا شدند.
دولت مردان عثمانی برای حلّ مشکلات داخلی و احیای قدرت و شکوه گذشتهٔ امپراتوری اصلاحاتی انجام دادند که از آن جمله می توان به افزایش حقوق اجتماعی اقلیت های قومی و مذهبی، توسعهٔ عدالت اجتماعی و گسترش آزادی های فردی وجمعی اشاره کرد. این دوره از تاریخ عثمانی را که از حدود سال 1830 م./ 1246 ق. آغاز شد و تا اواخر قرن نوزدهم ادامه داشت، عصر تنظیمات می نامند.
در دوره تنظیمات، دوگرایش متضاد در عثمانی به وجود آمد؛ یکی ، گرایش به «اتحاد اسلام » بود که وحدت و یکپارچگی پیروان مذاهب اسلامی و پرهیز از اختلافات قومی و فرقه ای را رمز پیشرفت مسلمانان برای بهبود زندگی اجتماعی آنان می دانست و خواهان احیای عظمت گذشتهٔ مسلمانان بود و شعار «بازگشت به اسلام نخستین » را مطرح می کرد. رهبر برجستهٔ این جریان فکری، سیدجمال الدّین اسدآبادی بود.
دوم، گرایش به اتحاد ترکان بود که به «پان تُرکیسم » معروف شد. این جریان خواستار تجدید حیات عثمانی با اتکا به نژاد ترک بود. تحت تأثیر این جریان، گروهی از نظامیان و روشنفکران ترک، نهضتی به نام ترکان جوان به وجود آوردند. این جریان موفق شد پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی در طی جنگ جهانی اول، رهبری کشورترکیه را به دست گیرد.
اجرای اصلاحات و تداوم آن در امپراتوری عثمانی با موانع و مشکلات چندی روبه رو شد که مهم ترین دلایل آن، عقب ماندگی علمی و فنی، حاکمیّت نظام استبدادی و تقلیدی بودن اصلاحات بود. علاوه بر اینها، مخالفت اشراف نظامی ١ با اصلاحات نیز روند اصلاحات را بسیار کُند می کرد.
(2 votes, average: 5,00 out of 5)Loading...
دیدگاه کاربران