چگونه با ساز باغلاما آشنا شویم؟

باغلاما ، به ترکی (Bağlama) سازی در منطقهٔ آناتولی است و در میان مردم ترک‌زبان و کردزبان ترکیه و شمال عراق رایج است. در نیم‌قرن گذشته باغلاما و سازهای هم‌خانوادهٔ آن بیشتر توسط مهاجران در آذربایجان غربی و کردستان ایران رواج یافته است. گمان می‌رود باغلاما و سازهای هم‌خانوادهٔ آن محصول تغییراتی هستند که روی قوپوز صورت گرفته است. به هر ترتیب باغلاما و سازهای هم‌خانوادهٔ آن نقش مهمی در انتقال فرهنگ و موسیقی ترکی به عصر حاضر ایفا کرده‌اند.

نام این ساز باغلاما است. متأسفانه در ایران گاهی به آن ساز دیوان نیز می‌گویند؛ که از واژه فارسی ساز به معنی دستگاه و ابزار آمده است. اگرچه ساز به یک مجموعه از سازهای زخمه‌ای اشاره دارد.این ساز در موسیقی کلاسیک عثمانی، موسیقی محلی ترکی، موسیقی آذری، موسیقی کردی، موسیقی آشوری، موسیقی ارمنی، و در بخش‌هایی از سوریه، عراق و کشورهای بالکان استفاده می‌شود. ابزاری شبیه باغلاما امروز در حفاری‌های باستان شناسی از سومر و هیتی در آناتولی و در آثار یونان باستان یافت شده است.

ساز باغلاما در دو نوع دسته کوتاه و دسته بلند تقسیم می شود.ساز دسته کوتاه با کوک la-sol-re صدای دلنشین تری دارد و صدای ساز تا حدی شبیه قوپوز آذری می شود.این ساز در ایران از ۲۰۰ هزار تومان تا ۵۰۰هزار تومان است.نوع دوم یعنی باغلاما دسته بلند با کوک sol-re-laصدای گرمی را به خود اختصاص داده.و این ساز هم از ۳۰۰ هزار تومان تا ۱ ملیون و ۵۰۰ هزار تومان موجود است.علت خوش صدایی ساز دیوان ترکیب سیم های زیر با باس است. همینطور که در عکس مشاده می کنید در ردیف اول سیم های دیوان دو سیم زیر با یک سیم باس ترکیب شده و صدای طنین دار و جون داری رو به وجود اورده.در ردیف دوم دو سیم تقریبا بم هم اضافه شده که شباهتی به صدای ساز را هم دارم و در ردیف سوم هم یک سیم زیر و یک سیم بم هم ترکیب شدند که کمتر در پرده گیری از ان استفاده می شود.اجزای ساز عبارت است از:صفحه ی ساز-کاسه تقریبا حجیم ساز-سیم گیر-دسته(در دونوع کوتاه و بلند)-سرپنجه-شیطانک و خرک-گوشی های ساز که با گوشی ها ساز را کوک می کنیم.از کوک های دیگر این ساز هم عبارت است از:sol-fa-do و do-sol-do ولی اکثرا به صورت sol-re-la کوک می شود.